Amildegian behera

Erle batek ziztatu izan balio, jaiki ote zitekeen hain azkar? Zer bururatu ote zitzaion, ba, hari bat-batean?

Behin eta berriro ikusten nuen nire lagunaren aurpegia odol artetik altxatzen, ezer gertatu izan ez balitz bezala, ondo zegoela esaten zidan, ezinezkoa zen baina nik sinistu egiten nion, begi bat ubeldua zuen eta gorputza autoan atrapaturik geratu zitzaion, mugitu ezinik zegoen, ilean zituen kristal zatitxoak dirdira egiten zuten, aurpegia zauritua zuen, baina hala ere irribarre egiten zidan.
Gaur ere ametsetan nago, Txomin ez baitzen inoiz jaiki eta ez zidan irribarrerik egin. Erle ziztada bat bezain azkar gertatu zen dena, eta ziztatutako pozoia hilgarria izan zen.

Duela bi aste gertatu zen dena, Txominek gidabaimena atera berri zuen eta ospatzeko asmoz deitu egin zidan, bueltatxo bat ematera gonbidatuz. Gazteak gara eta festa gogoa genuen, tragoren bat hartu eta neska panpoxen bat ezagutu, ezer berririk ez, betikoa.

Nire gela txukundu nuen, amak lixatu berritako arropak jantzi, kolonia pixka bat bota eta diru zorroa poltsikoan sartu nuen, baita etxeko giltzak ere. Amari berandu heltzen banintzen ez arduratzeko esan eta eskuaz agurtu ondoren ziztu bizian irten nintzen etxetik. Ordurako, Txomin espaloi aurrean zegoen zigarrotxoa erretzen zuen bitartean Bob Dylan-en abesti bat txistuka; kolore berdeko BMW distiratsu berrian zetorren, poz-pozik. Autoan sartu eta musika altuago jarri zuen, kolonia merkearen kiratsa generaman gainean. Burrunbada handia eginez autoa martxan jarri zuen eta autobiderantz abiatu ginen. Bat-batean, autobidetik gindoazela, inork abisatu gabe amildegitik bera joan ginen abiadura bizian.

Txominek autoaren kontrola galdu zuela diote, autoa errepidetik atera eta hesiak apurtuz amildegitik behera jausi zela, Txomin zoritxarrez, autoan berehala hil zen, buruan kolpe txarren bat jasan omen zuen eta. Odol jarioa galanta izan zuela diote eta ezinezkoa zela horrelako kolpe batetatik bizirik irtetea. Hau guzti hau poliziak esandakoa da, nik ospitaleko bisitengandik enteratu naiz.

Egia esan, nik ez dut gauza handirik gogoratzen. Lagunarekin hizketan nindoan, ia oihuka, musika altua zela eta. Hemendik gogoratzen dudan hurrengoa anbulantzien sirenak dira, tarte beltz ezezagun bat dago bi gertaera hauen artean, informazioa falta dut, hutsune bat daukat denbora tarte horretan.

Egunero esnatzen naiz amets berberarekin, eta orduak ematen ditut gertatukoaren inguruan pentsatzen. Zergatik Txomin? Zergatik libratu behar izan nintzen ni? Zergatik ez bera? Zortea izan nuen? Hobea izango zen biok bertan geratu bagina? Zer egingo zuen Txominek nire kasuan? Galderak ugari, baina guztiak erantzunik gabekoak. Garunean bueltaka ditut galdera guztiak.
Neure buruari galderak egiteaz aparte, ospitalean jasotzen ditudan bisitak diotena ere entzuten dut. Lehenengo astean familiako guztiak etorri ziren, baita osaba Antton ere, Andaluzian bizi dena eta urteetan ikusi ez dudana. Familiakoek nire bihotza taupadaka jarraitzen zuela konprobatu nahi izan zuten, zaila da sinistea istripu larri hartatik bizirik irtetea posible dela. Lagunak ere nahikotxo etortzen dira, nahiko hunkiturik daude gertatutakoa eta gero, ez da harritzekoa. Nik diotena entzun eta aztertzen dut, beraiek ez dakite eta ez dira konturatzen ni entzuten nagoela, horrela zerbait ateratzen dut nire galderak erantzuteko eta hutsuneak betetzeko.

Ez dut adorerik nire egoeratik irteteko, ez ditut begiak ireki nahi, beldurra diot argiari, eta kanpoan dagoen guztiari, ez dut inorekin hitz egin nahi, ez dut nahi inor nitaz gupida dadin.

Denbora aurrera doa eta medikuek diotenez nabarmena da hoberantz noala, pultsazioak normaldu egin direla eta orain arnasa arazo gabe har dezakedala, lehen ez bezala.
Laster begiak zabaldu behar ditudala esaten diote amari , kontsolatu nahian, laster hitzen bat esango dudala eta etxera joan ahal izango garela.
Ama koitadua sufritzen sumatzen dut, nire alboan beti.

Nire burura gero eta oroitzapen gehiago datoz, informazioa biltzen noa eta hutsuneak betetzen doaz. Orokorrean ez dut ezer berririk aurkitzen baina dena argi dago, Txomin eta biok amildegitik bera jauzi ginen, neuk zortea izan nuen, Txominek ez. Baina alderantziz gerta izan zitekeen.
Txominek ez luke nahiko ni ospitalean geratzea, hori argi daukat, Txomin nire laguna zen, niretzat hoberena nahiko zuen. Neuk berarentzat nahi izango nuen bezala.
Amak ere nahikotxo sufritu zuen, eta egunak joan ahala, konturatu nintzen ordua heldu zela munduari aurre egiteko, begiak zabaltzeko eta berriro apurka-apurka normaltasunera bueltatzeko.

Begiak zabaldu eta ospitaleko gortinetatik sartzen zen goizaldeko eguzkiko argia ikusi nuen, egutegia begiratu eta abenduaren 28a zela zihoen. Egun batzuk geratzen ziren urte berri bat hasteko.
Hasieran kostatu egin zitzaidan mundura bueltatzea, ama negarrez etorri zitzaidan gainera, eta biok egon ginen negar artean denbora luze, ahalik eta bisita gutxien izatea eskatu nion amari, eta hala egin zuen. Lagun eta familiakoei deitu eta nire egoeraren berri eman zien.

Orain etxera bueltatu naiz, gauzak aldatu egin dira, zaila da horrelako gauza baten ondoren normaltasunera bueltatzea, askoz ere mutil isilagoa naiz orain eta beldur handia diot errepideari, errespetua. Urte berria hasi dut, Txomin gabe, baina ahal dudan hoberen eramaten saiatzen naiz, gainera laguntza handia daukat, lagunak eta familia.
Denborarekin gauzak ahazten doaz eta nire ametsak desagertu egin dira zorionez.
Beti gogoratuko dut Txomin, eta arrasti hartan ziztatu zion erle maltzurra, errepidea, bere bizia eraman zuena.
Errepideak hil zuen, eta ni txiripaz salbatu nintzen.

Telebistaren botere sekretuak

Hasteko esan beharra daukat ez nagoela telebistaren aurka, bertan ematen dituzten zenbait programen aurka baizik. Telebista jende askok egunero ikusten duen aparatua da, eta esan beharra dago badituela bere alde interesgarriak ere. Ala ere, kasu gehienetan denbora galtzea izaten da kutxa honen aurrean lelotua geratzea.
Gero eta programa gehiago dira famatuen axolagabekerietaz hitz egiten dutenak, eta askotan ez dute hitz egiten ere, denak batera oihuka hasten baitira. Denok dakigu programa hauek jendeak ikusten dituelako jarraitzen dutela, baina ala ere kostatu egiten da hau sinistea. Kostatu egiten da sinistea nola pasa daitezkeen egunero orduak telebistaren aurrean inolako informaziorik ematen ez duen telesaio bat ikusten, dirudienez jendea ez da konturatzen, edo baliteke konturatu nahi ez izatea. Ikusleek telebistara begiratuz orduak ematen dituzte, denboraren nozioa galdu eta zereginak ahaztu egiten dituzte, askorentzat deskantsu moduko bat izaten da, neurria hartuko bagenu ez legoke guztiz txarto egongo, baina ez da horrela izaten.
Beste alde batetik, onartu behar da telebistak badituela bere saio interesgarriak; albisteak, dokumentalak, kirol ezberdinak... Hauek ekarpen bat ematen digute, informazioa dakarte, eta gainera ez dute adiziorik sortzen. Zeren eta antza denez txutxu-mutxuen programa bat ikusten duzunean egunero ikustera behartuta bazeunde bezala geratzen zara. Zoritxarrez, hauek dira arrakasta, eta hortaz ikusle gehien dituzten programak, pena da, honen ondorioz intereseko programak beste telesaioengatik ordezkatu egiten dituztelako.
Orokorrean, ez dago arazo honentzako konponbiderik. Gu gara aldatu beharrekoak eta ez telesaioak, telebista gure gustuen arabera aldatuz doa.
Beraz, guzti honetaz espero dezakegun gauza bakarra hau da, ea ikusleok konturatzen diren beren denbora galtzeaz eta telesail hauek murrizten diren.

Autoen erabilpenaren kontrola

Hasteko esan beharra dago, gaur egun autoa hirietan ezinbestekoa bilakatu dela. Honi esker denbora gutxian nahi dugun tokian ager gaitezke, edozein autobus geltokitan itxaron behar izan gabe eta gure helmugatik gertuen dagoen aparkalekuan utz dezakegu autoa.
Gainera, gure ibilgailuan lasai joan gaitezke beste ezezagunekin konpartitu gabe eta bakoitzak bere gustuko musika jar dezake. Jendeak autoa lanera, joateko, erosketaren bat egiteko, bidaiatzeko edo lagunekin elkartzeko erabiltzen du, baina badira ere alferrean bueltaka ibiltzen direnak beren auto distiratsuak jendaurrean paseatzen.
Hirietako trafiko gehiena autoek osatzen dute, hain praktikoak direnez gero eta gehiago erosten baitira.
Horrela ikusita abantailaz beterik daudela ematen du, baina baditu bere alde txarrak ere. Alde batetik auto gehiegi daude eta gehiago erosten dira, ondorioz gure hiriko errepide eta kaleak auto-ilaraz beterik egoten dira, zebrabide gainean gelditu eta oinezkoei aurre egitea galarazten diete. Gainera, dena konpondu nahian bozinaka hasten dira gidariak. Hau guztia dela eta, kaleak zarataz betetzen dira.
Bestetik, gure hiriko espaloiak berez, ez dira oso zabalak eta askotan autoak gaizki aparkatuta egoten dira. Oinezkook gero eta arazo gehiago ditugu, orain oso zaila da kaleetatik lasai ibiltzea, bai toki falta eta bai trafikoak sortzen duen zarataren ondorioz.
Hau gutxi balitz, gure hiriko kutsadurak gora egiten du, gero eta auto eta garraio gehiago baitaude. Argi dago, egoera hau ezin daitekeela jasan.
Orokorrean, denok bat egiten dugu egoera aldatu behar izanean, askok, arazoa aparkalekuen faltan dagoela diote, eta gehiago eraikitzen badira gatazka guzti hauek konpondu egingo liratekeela uste dute. Baina ziur nago hori ez dela arazo bakarra, autoak gutxiago erabili behar ditugu, eta adibidez, lanera bagoaz beste lankide batzuk eramaten saiatu edo edonora bagoaz ere autoa konpartitu, alperrik ez erabili, eta aukera izanik, garraio publikoaz bidaiatu. Horrela trafikoa murriztuko genuke, eta apurka-apurka arazoak gutxitzen joango dira, guztiz desagertzea, denok dakigun moduan ezinezkoa baita.

Goi mendizaletasunaren kontra

Irakurritako testuan, idazleak subjektiboki azaltzen digu goi mendizaletasunaren kontrako bere ikuspuntu eta iritzia. Testuaren intentzioa iritzia ematea, kritikatzea eta irakurlea persuaditzea edo konbentzitzea da, irakurleengan eragitea, beraz kazetaritza artikulu bat dela esan dezakegu, “Euskaldunon Egunkarian” publikatu baitzen.
Testuaren autoreak bere iritzia emateko argudioaz baliatzen da.
Erabilitako erregistroa, maila jasokoa da, baina hala ere ez du zailtasun handirik, egunkari batean publikatu denez, edonork ulertzeko modukoa izan behar duelako.
Testuaren funtziorik garrantzitsuena deitzailea edo eragilea dela argi dago, idazlearen helburu nagusia irakurleengan, mendizaleengan konkretuki eragitea baita. Honetaz gain funtzio aipatzailea ere agertzen da “Pello Lizarralde idazleak esan zuen bezala...” eta baita funtzio hunkitzailea, non idazleak bere barne egoerari eta sentimenduen agerpenak egiten dituen, “orain pozik gauden arren.., gaizto jarrita esango dut..”.
Testua kokatzean idazlea Xabier Mendiguren Elizegi dela ikus dezakegu, Beasaingo euskal idazlea, gehien bat haur eta gazteei zuzendutako nobelak idazten dituena.
Testua “Euskaldunon Egunkarian” agertu zenez, duela urte batzuetakoa dela pentsa dezakegu. Urteak igaro baitira “Egunkaria” itxi zutenetik.
Gaia izenburuan bertan aurkitzen dugu, goi mendizaletasunaren kontra, denbora guztian mantentzen du bere iritzia eta irakurleak konbentzitzeko argudio mota ezberdinak erabiltzen ditu. Egitura zirkularreko moldea erabiltzen duela esan dezakegu, hasieran ideia nagusia azaltzen duelako “mendizaletasunaren kontra hitz egin behar dut, goi mendizaletasunaren kontra zehazkiago esanda”, eta bukaera ere antzerakoa da “ozenki errepikatzen dut, goi mendizaletasunaren kontra nagoela”. Testuaren lehenengo ideia nagusitik bere errepikapenera, autoreak bera oinarritzen den argudioak azaltzen dizkigu, irakurleak konbentzitu nahian.
Hizkuntza aldetik testuan mendiekin zerikusi duten eremu-semantikako hitzak agertzen dira “tontor, alpinismo, Aconcagua..”.Eta testuaren erritmoa nahiko motela da, zenbait galdera erretoriko era harridura esaldiekin josia.
Testuak koherentzia zehatz bat dauka, modu logiko eta argi batean ordenatuta dago idazkia. Kohesio aldetik, erabilitako lokailuak ez dira oso aberatsak, idazkeran baino, ahozko hizkuntzan oinarrituta daude, “exageratzen ari naizela esango dit baten batek.., Probokatzen ari naiz, badakit..”.
Igorlea hartzailearekiko gertu sentitu nahi da, benetan pentsatzen duena dela argi dagoela adierazten du, bere sentimendua gaiari buruz agerian utziz.
Testua duela urte batzuetakoa den arren, ez du gaurkotasunik galdu, ez dut uste egoera aldatu denik.
Xabier Mendigurenek gaia aukeratzean, bazekien bere aurkako iritziak ugariak izango zirela baina ala ere, bere argudioak trinkoak dira eta bere iritzi-testuaren egitura egokia da irakurleengan eragina izan eta hauek konbentzitzeko.

Suminaren estrategiari buruzko kritika

Hasteko, liburu hau ere, orokorrean irakurri ditudan Fernando Morilloren liburu guztiak bezala gustatu egin zait. Aurreko liburuekin alderatuta, gaia pixka bat aldatu dela iruditu zait niri, lehen nerabeen arteko kezkei buruz idatzi zituen hainbat liburu, beste hau aldiz, gai zabalagotan sartzen da: ikerketak, misterioa, buruhausteak..
Zirrara eta misterioz betetako liburua da hasieratik amaieraraino, denbora guztian ari da zerbait gertatzen, beraz arin irakurtzen da, zaila delako zerbait gehiago jakin gabe irakurtzeari uztea. Horretaz gain, liburuan gertatzen den guztia ez duzu guztiz ondo ulertzen bukaera arte, horregaitik bukatzera bultzatzen zaitu.
Gainera istorioa Euskal Herrian ezagutzen ditugun tokietan kokatzen denez liburua sinesgarriago eta ezagunagoa egiten zaigu.
Lexiko aldetik nahiko sinplea eta ulerterraza dela esango nuke baina aldi berean ere, oso aberatsa.
Orokorrean, edozeini gustatzeko moduko liburua dela iruditzen zait niri, eta batez ere misterioa gogoko dutenentzat gomendagarria izango litzateke.

Aldaketa genetikoei buruzko iritzia

Gaur egun genetikari buruzko ikerketak direla eta gure jakinduria asko handitu da, bai medikuntza munduan, hainbat gaixotasun sendatzeko edo tratamendua emateko adibidez. Manipulazio genetikoen bidez landare, animalia eta baita mikroorganismoen espezie berriak ere sortu ahal dira. Baina jarduera hauek kontrolatu ezean arriskua sor ditzakete.
Alde batetik berrikuntza genetikoei esker lehen sendaezinak ziren gaixotasunak sendatzea lortu dugu, ADNaren ikerketei esker. Honetaz gain gaur egun oso ezagunak dira elikagai transgenikoak, hauen kasuan aldaketa genetikoak eragiten dira landarean, hau da, geneak manipulatu, horrela adibidez, tomate gorri eta handiagoak lor ditzakegu.
Baina baditu alde txarrak ere, gizakien ADNa edo geneak “aukeratu”ahal direla konturatzean, osasunarekin zerikusirik ez duten aldaketak egiteko gogoa piztu da. Guztiek nahi dituzte bere seme-alabak perfektuak izatea, begi urdinak eta osasun ezin hobekoak, eta hori ez zait egokia iruditzen. Beste aldetik elikagai transgenikoak askotan itxura hobea dute, baina zaporea izugarri galtzen dute. Orokorrean, nire ustez, manipulazio genetiko hauek beharrezkoak bakarrik direnean egin beharko litezke, eta ez guk gustukoago dugulako. Ez dut uste jolasten ibiltzeko gaia denik eta zerbait egin baino lehenago pentsatu egin beharko luketela. Espero dut iragana gizaki perfektuz betea ez egotea.

110. Streeteko geltokia-ri buruzko iritzia

Hasteko “110.streeteko geltokia” liburua ez zait guztiz liluragarria iruditu baina ez dago txarto faktore batzuk kontuan hartuz.
Alde batetik oso deskribapen errealak ditu Manhattaneko kaleei buruz eta hauek istorioan sarrarazten laguntzen digute, hau da errealagoa eta sinesgarriagoa egiten dute liburua, gainera ez dira oso konplexuak, erraz ulertzen da dena era berean duen lexiko ulerterraz eta argiarekin.
Beste aldetik idazleak sortzen dituen bi istorio paraleloen elkarketak bitxia egiten du liburua, horregatik esango nuke nik lortu duela bere arrakasta. Beste aldetik ez da oso istorio sakona, ekintzak gainetik azalduta daude eta ez da oso interesgarria, horretaz gain, ez zait bukaera gustatu. Azkenik idazkera eta lexiko modernoa duenez eta euskal idazleek atzerriari buruzko liburu gutxi idatzi dutenez, gomendagarria iruditzen zait. Beraz, euskal liburu bitxi bat dela esan dezakegu, Manhattanen kokatutako bi istorio paraleloen buruzkoa, erraz eta arin irakurtzeko modukoa eta edozeinek irakur dezake.

Nire kuttuna:

Azkenean ausartu naiz zerbait idaztera, zuk pikutara bidal edo inozotzat har nazazun beldurra dut, hala ere ezin naiz isilean denbora gehiago geratu, beraz ezkutuan izan ditudan zuganako sentimendu guztiak askatzea erabaki dut gutun honen bitartez.
Badakit ez dugula inoiz hitz askorik egin eta ez zaitudala gehiegi ezagutzen. Baina benetan, txoratuta naukate zure begiradek.
Zu ikustean irribarrea zabaltzen zait aurpegian eta hodei batean banengo bezala sentitzen dut gorputza, inoiz ez jausi nahi ez dudan hodei batean. Esnatzen naizenetik lokartu arte zaitut nire buruan biraka, beste ezertan pentsatu gabe. Gainera, azkenaldian itzarrik egiten dut amets; zurekin nagoela, eta besarkada bero artean zure ezpain goxoak dastatzen ditudala. Edozein momentutan gertatzen zaizkit horrelakoak eta ezin izaten ditut ahaztu. Gaur adibidez, konturatuko zinen, historiako irakasleak esnatzeko agindu dit eta, egon zaitez ziur zu zinela nire pentsamenduen jabe eta ez azaltzen ari zen Frantziako iraultza aspergarria edo dena delakoa.
Seguruenik, zuk ez duzu oraindik nigan erreparatu ere egin edo agian beste norbaitentzako duzu zeure bihotza. Baina horrela ez bada, gogoz gustatuko litzaidake zu gehiago ezagutu ahal izatea. Bene-benetan zugatik gaixotzen hasia naiz, behar zaitut, zu zara eta neure sendagai perfektua.
Biziki maite zaituen Y

Laida

11O. Streeteko geltokia

-Egilea: Iñaki zabaleta Urkiolak idatzi zuen “110.Streeteko geltokia”.Iñaki 1953ko Otsailaren 9an jaio zen, Leitzan, Nafarroan.

Bere lanak:

• NARRAZIOA

o 110. Street-eko geltokia

1986,Susa

o Carolyn Meyer Dantzaria

1986, Arabako Foru Aldundia

• POESIA

o Bertsoaren ezpata

1979, Elkar

o Eskuaren fereka

1982, Hordago

-Gaia / argumentua: Joseba da protagonista, New Yorken bizi da ilegalki, Euskal Herrikoa da jaiotzez baina alde egin zuen bertan izandako istiluengatik. Manhattanen bizi da, Harlem hotelean. Kafetegi batean lan egiten du gosariak prestatzen eta nahiko ondo dohakio dena, baina bere nagusia mehatxuka asten zaio eta droga kontuen artean garraiolari bezala lanean hastera bultzatzen dio. Bitartean Josebak metro geltokiko publizitate kartel baten bidez Angie ezagutzen du eta pare bat aldiz geratzen dira, ondo konpontzen dira elkarrekin. Josebak bere garraioez nazkatuta pikutara bialtzen du bere nagusi eta lanpostua , horrela dena komponduko zelakoan. Zoritxarrez geltokian zegoela labainkada bat sartzen diote eta bertan hiltzen da.

-Iritzi kritikoa:
Bitxia da nola bi ezezagunen bizitzak topo egiten duten, hau da Josebak eta Angiek. Gainera New Yorkeko deskriapenak liburuan sartuarazten zaitu, beraz istorioa nahiko erreala egiten du eta sinestu egin daiteke. Ala ere ez zait istorioa askorik gustatu, ez zait oso sakona iruditu eta bukaera ez dut gustoko izan.Orokorrean liburu erraza da irakurtzeko, adin guztietarako interesgarria izan daiteke eta arin irakurtzen da. Ondo dago, baina ez zait bikaina iruditu.