Friedrich Grossmann

Friedrich Grossmann zientzialari gazte Alemaniarra da, abizenak dioen bezala: gizon handia. Altueraz metro eta laurogeita hamar zentimetro inguru ditu, eta sabelean zehar behar beste baino zenbait kilo gehiago dauzka.
Txikitatik nabarmendua eta aurreratua izan da ikasketetan, ez zuen lagun handirik eta etxean ematen zituen orduak. Gurasoek ez zioten inoiz garrantzi handirik eman bere haurtzaro eta nerabezaroari baina pozik bizi izan dira bere semea hain jakintsua dela jakinik.
Grossmann gazteak hogeita bi urterekin unibertsitatea amaitzea lortu du. Denbora librean zenbait tresna asmatzen ditu: elikagaiak zunda elektrikoen bidez bidaltzeko aparatua, oheak egiteko prestatuta dagoen makina eta arropa koloreka antolatzen duen armairua adibidez. Hauen salmentaren bidez nahiko diru lortu izan du eta honekin etxetxo bat erosi zuen hiritik urrun, orain dela pare bat urte. Landa etxea erosi aurretik Municheko Oberaer auzunean bizi zen apartamentu txiki batean, hamabost urterekin utzi zituen gurasoak eta hauek ez ziren inoiz larritu, beraien umetxoa bakarrik bizi zitekeen eta beraiek harro zeuden, lasai. Diru laguntzaren bat ere bidaltzen zioten noizbehinka eta gabon eguna eta beste zenbait ospakizunetan elkartu izan ziren azken urteetan. Ez daukate eta ez dute izan inoiz guraso-seme arteko erlazio normala, hala ere ondo doakie biei.
Grossmanek erositako etxea Alemaniako eremu lasai batean dagi, gari landarez inguraturik eta hortxe ematen ditu orduak eta orduak formulak paretetako arbeletan idatziz eta bere ikerkuntzak eta ideiak aurrera eramanez edo alde batera utziz.
Azken egunetan burua proiektu handi batean dauka. Elektroien biraketa eta hauen eztanda dabil lantzen, denbora aldaketak sortzeko boterea eskuratu nahian dago.
Momentuz garbigailuaren garbiketa denbora bost minutura laburtzea lortu du eta baita bere etxe inguruko loreak arinago haztea. Hala ere ezin ditu froga handiegiak egin, gizakiak konturatu egin daitezkeelako eta gainera ez ditu bere ikerkuntzen ondorioak guztiz frogatu eta alde ugari ikertu behar ditu oraindik bere asmakizuna guztiz baliagarria izateko. Bere zalantzak argitzeko AEBetara alde egitea erabaki du denboraldi baterako, bertako zientzia akademi baten behar dituen frogak egiteko asmoz.

Dokumentu guztiak eta beharrezko dituen formula luze-luzeen kopiak egin ditu maletan sartzeko, bere etxetxoa utzi eta Berlinetik irteten den lehen hegazkina hartu du AEBetarako bidean. Aireportuak ez ditu gustuko Friedrich gazteak, jende gehiegi izaten da, guztiak maleta ikaragarriekin, kolore guztietakoak, tamaina guztietakoak. Hegazkinaren zain dagoela berea bezalakoak diren bederatzi maleta zenbatu ditu. Asko iruditu zaizkio. Ondoren, aldi berea ilegorriak, bibotedunak eta aurpegia bekaz beterik dituzten gizonezkoak zenbatu ditu, bi guztira, lasai geratu da orduan, ez dago hainbeste jende ere, bere maleta arruntegia izango da agian...
Aireportuan denek begiratzen dutela uste du, ezin da lasai sentitu eta horregatik hasten da zenbatzen lehenengo bururatzen zaiona. Hegazkinean musulman batzuk izan ditu atzean eta ezin izan du lorik egin, hauek orduak eman dituzte arabiarrez eztabaidatzen, Grossmann gizajoa nazkatuta heldu da Washingtonera.
Monako hotelean egin du erreserba, 700 F Street NWan, toki lasaia da, ez dabil inor inguruetatik eta horrelako tokiak ditu gustuko gazteak. Gainera Washingtoneko zientzia akademi nazionala, NAS (National academy of sciences), dauka pare bat kale aurrerago 500 E Street NWean.

Akademiako zuzendari gorenarekin hitz egin du eta honek behar duen materiala eskaini dio Friedrichi, proiektu berriarekin nahi beste froga egiteko.
Grossmann gaztea Saint Ex kafean geratu da bere nagusi berriarekin, Mr. Heathcliff, zientzia akademiako zuzendari eta zientzialari amorratua. Hizketaldi alaia eta luzea izan da, biek hitz egin dute dauzkaten ideietaz, Heathcliff maisua gaztearen proiektua ikusteko irrikitan dago eta badira hilabeteak bere zain dagoela.
Zientzialari gazteak berriro egin du topo musulmanen talde batekin edandako garagardoak ordaintzera joan denean. Hegazkineko berberak ziruditen eta harritu egin da izandako kasualitateaz, pare bat segundo igaro direnean “Jet lag” deitzen duten horren ondorio izan dela pentsatu du eta ez larritzeko esan dio bere buruari, garrantzia kenduz, bidaiaren ordu aldaketak nahasi egin baitio burua, musulmanak toki guztietan daude.
Grossmann eta zuzendaria elkar agurtu dute. Hurrengo egunean geratu dira akademian bertan frogekin hasteko. Arratsaldeko zazpiak dira jada eta zientzialari gaztea nekatuta dago, hala ere bueltatxo bat ematen du hiria apur bat ezagutu nahian, aztoratuta dabil Grossmann, bere atzetik segika norbait dabilela uste du. Ez da lehen aldia, Munichen eskizofrenikoa zela uste zuten askok eta beste batzuk zoratuta zegoela, ez zuela burua sano.
Hotelera heldu da azkenean, maleta desegin du eta alkandorak eta prakak ordenatu ditu koloreka, bere armairu antolatzailea faltan bota du, martxan jartzea besterik ez du behar bere asmakizun miragarri horrek eta segundo baten dena aurkitzen duzu nahi bezala. Gelako ohea berriro egin du Friedrichek, ez zaizkio hoteleko maindireak gustatzen, ez dira batere leunak eta zuriak izan beharrean kolore horixka hartu dute, beraz badaezpada Alemaniatik ekarritako maindireekin egin du ohea. Horrela egin ezean gau osoan ezingo zuen lorik hartu.
Dena prestatutakoan afaltzera jaitsi da gaztea, sei pisu behera egin behar ditu jantokira heltzeko baina eskailerak hautatu ditu igogailua baino. Eskaileretan leiho handiak daude, bertatik Washington hiriaren gaueko koloreak ikusi ditu eta nazioarteko zientzi akademiaren dorre altuena ere ikusi du bi kale aurrerago, oraindik argia dago akademiko leiho batzuetan, Mr Heathcliff dorreko leihoan imajinatu du, bera dagoen hoteleko leihora begira. Urteak dira hirian gauez egon zenetik. Ahaztuak zituen gauaren koloreak. Eskailerak behera jarraitu du.
Jantokira sartu baino lehen hoteleko txarteltxoa eskatu diote. Aurrera egin du arazorik gabe eta janaria aukeratu ondoren mahai txiki baten eseri da. Jende gehiago sumatu du.
Hoteltxoa ez da pentsatzen zuen bezain lasaia. Enpresari ugari bere gorbata eta trajeekin jantziak eta baita familiaren bat umetxo txikiekin ikusi ditu mahaietan. Grossmann leihotik begira egon da afaldu bitartean, hoteletik oso bista onak daudela iruditu zaio.
Leihotik begirada kendu eta ardo zuri pixka bat bota du bere kopara. “Musulmanak berriro!” esan du bere barnerako, alboko mahaian daude berari begira. Urduri dago Grossmann gaztea, heldu denetik ez du bakerik izan bere buruan. Arrapalada batean bukatu du afaria, lo egitea komeni zaiola pentsatu du, igogailua hartu du oraingoan eta gelara sartu da atzera begiratu gabe, musulmanekin topo egiteko beldurrez.
Ohean sartu da Friedrich Grossmann, bere maindire leunetan murgilduta, kafetegian Heathcliffek utzitako makromolekulen buruzko liburua hasi da irakurtzen eta lo geratu da berehala.
Hurrengo eguna. Grossmann gaztea goizeko seietan esnatu da, ohea egin eta bizarra moztu du kontu handiz. Dotore-dotore jantzi eta eskailerak behera joan da jantokirantz, leihoetatik ikusi duen paisaia guztiz desberdina iruditu zaio gauekoarekin, eguraldi ona dago kanpoan, gaueko argiak desagertu egin dira eta egunkaria banatzen duen mutikoa bakarrik dabil Washingtoneko kaleetatik. Errepidetik doazen autoak distira egiten dute eguzkipean.
Ez du hotelean gosaldu, musulmanekin topo egitea saihestu nahian, 600 E Street NWeko kafetegi txiki baten sartu da. Kafea hartu du opiltxo batzuekin eta bidean erositako egunkariari eman dio begiratu bat: Peruko lurrikarak 30 hildako utzi ditu,
AEBetako presidentearen argazki handi bat eta izandako biltzarraren laburpena, polizia Siriako kartzela batetik ihesi egin duten presoen atzetik eta futbol amerikarraren azken partiduetako laburpenak eta emaitzak ikusi ditu. Egunkaria mahaian utzi du eta alde egin du hurrengo kalerako bidean, zientzia akademiarantz. 700 E Street NWean aparkatuta dauden autoa begiratuz joan da, luxuzkoak gehienak, jende dirudunen auzoa izan behar zen hura. Jaguar dotore bat da hurrengoa, Friedrichek miretsi egin du haren edertasuna eta leiho ilunen artean hegazkinean, Saint Ex kafean eta hotelaren jantokian aurkitu zituen arabiar horiek ikusi ditu berari begira. Gaztea izutu egin da eta aurpegia elurra bezain zuri jarri zaio. Korrika batean sartu da NASen.
Zortzietan Grossmann gaztea nagusiaren ate aurrean dago, bere aurpegia oraindik ez da bueltatu normaltasunera, zuri-zuri dago. Atea jo eta zuzendariaren gelara sartu da. Heathcliff jaunak egunaren plangintzaz hitz egin dio, zein gela erabili ahal dituen, ze giltza behar duen bakoitzarentzako, ze tresna dituen bere esku eta horrelakoak, baina guztia bere jakipean egin behar zuen eta posible zuen guztietan zuzendaria Grossmanekin lanean egongo zen. Zientzialari gazteari ez zaio asko gustatu entzundakoa, NASeko pasilloetatik bere kontura ibiliko zela uste zuen, zuzendariak Alemanian zegoela telefonoz esan zion bezala. Hala ere onartu egiten du, zerbaitetarako etorri da eta.
Eskua eman diote ekarri, lana hasteko prest daude biak, baina Heathcliff jauna gaztearen aurpegi makalaz jabetu da, ea gaixorik dagoen galdetu dio. Grossmanek ez daki zer erantzun eta isilune txiki bat sortu da, azkenean buruan dituen kontuak azaldu dizkio. Bere urduritasuna sortzen zuen musulmanen histori guztiaz hitz egin dio eta izandako topaketa guztiak banan-banan, gainera zientzialari gaixoak Siriako kartzelatik alde egin zuten presoak eta bere atzetik zebiltzanen artean erlazio bat dagoela uste duela esan dio zuzendariari. Honek ia guztiek bezala zorotzat hartu du Grossmann gizajoa. Ezin du sinistu horrelako pertsonaia batek hain proiektu seriotan lan egitea. Heathcliffek bere aukera zelakoan zera esan dio gazteari bere burutapen zoroei jarraitu nahian. “ Ziur Siriatik alde egin duten arabiar preso horiek terrorista talde batetako kide direla eta zure proiektuaren atzetik dabiltzala beraien armen boterea handitzeko, pentsa ezazu, denboraren kontrolaren bidez metraileten balen abiadura kontrolatzea lortuko da eta baita granaden eztandaren denbora, oso baliotsua izan daiteke”. Grossman mutu geratu da, gero eta zuriago, beldurra nabaritzen zitzaion begietan eta eskuen dardaran. “Har itzazu opor batzuk eta utz iezadazu zure proiektuaren kopia bat, nik egingo ditut behar beste froga eta bueltatzen zarenerako informea prest izango dut zuretzako, seguru musulman horiek zure atzetik bakarrik dabiltzala, beraz ez dago arazorik, zer iruditzen?” jarraitu du zuzendariak aurpegian sartzen ez zitzaion irribarre batekin.
Zientzialari gazteak airea hartu eta lasai pentsatu behar duela esan dio Mr Heathcliffi. NASeko lorategietatik ibili da bueltaka. Grossmanek ideia gehiegi ditu buruan, ideia antolatzaile bat asmatzeko beharra duela pentsatu du. Guztiak dabiltza bere proiektuaren atzetik, beldurra die musulmanei beraren lana lapurtu eta zeregin gaiztoetarako erabili nahi dutelako zuzendariak esan dion bezala, baina beste alde batetik zuzendaria bera dago, hau ere guztiz interesatua ikusten du bere dokumentuaren atzetik. Zientzialari gazteak gorroto du bere egoera, beraz Mr Heathcliffen gelara sartu eta Alemaniara bueltatuko dela esan dio. Zuzendariak zoratuta dagoela esan dio, eta kopia bat utzi behar diola esan du jarraian. Grossmannek pikutara bidali du, atea itxi eta ahal bezain pronto Alemaniara bueltatu da. Hor bai bakea, bere landa etxetxoan jarraitu du bere ikerkuntzekin , material gutxirekin baina beti aurrera eta gauza berriak eginez.
Friedrich Grossmannek bere landa etxean eman zituen urteak hil arte. Ez da inoiz entziklopedia batean agertuko ezta telebistako dokumental batean, baina hori ere ez zen inoiz bere helburua izan, gustura lan egitea gustatzen zitzaion inoren beharrik gabe. Bere asmakizun asko bere etxeko pareten artean daude oraindik, norbaitek aurkitu ditzan itxaroten.

Gaur egungo jostailuak

Hasteko, esan beharra dago belaunaldiz belaunaldi umeen jostailuak aldatuz joan direla, horrekin batera baita bizitzeko modua eta lagun arteko giroa. Lehen umeak kalean jolasten ziren maizago, jostailurik ez zegoen apenas, baina hala ere elkarren artean jokoak asmatu eta orduak ematen zituzten alde batetik bestera ezkutaketan edo baloiren batekin jolasean. Jostailuak arruntak ziren gaur egunekoekin alderatuta, neskatoek panpinaren bat zuten eta mutikoek baloia edo tronpa.

Gaur egun aldiz, gauzak asko aldatu egin dira, umeak gutxiago irteten dira kaleetara jolastera. Bideojokoak eta makina bat motatako jolasak saltzen dira orain merkatuan eta gurasoek umeei mota guztietako jostailu hauek erosten dizkiete bere seme-alabek hoberena izan dezaten.
Bideojokoak dira umeek gustukoen dituzten jolasak, hauek gazteen arreta guztia erakartzen dute, beraz komunikazioa ez da beharrezko jolasten ari diren bitartean. Hau ez da guztiz txarra bere neurrian erabiltzen badugu, baina kasu batzuetan umeek orduak ematen dituzte pantailaren aurrean leloturik, jokoan guztiz sartuta, ez dira konturatzen inguruan gertatzen denaz eta ondo pasatzeko ez dute bere adineko umeekin komunikatu beharrik. Bideojoko hauetan gainera, biolentzia eta jokaera ez egokiak agertzen dira askotan, jolasak dira bakarrik bai, baina umearen jokabideetan ere eragin dezakete.

Beste alde batetik, lehengo artilezko panpina lodiak, “Barbie” izeneko panpina ilehori, argal eta ederrengatik izan dira ordezkatuak, neskatoek oso gustuko dituzte, baina hauen itxurak ere gizartean eragin dezake. Guztiz perfektua den panpina bezalakoa izatearen nahia pizten du.

Gainera, orain jostailuen kontsumoa ere nabarmenki hasi da. Lehen pare bat jostailu erosten ziren urtean zehar, Gabonetan gehien bat. Orain denbora gutxira erosten dira, merkatuan etengabe gauza berriak ateratzen direlako eta urtebete arinagoko jostailuak zahar geratzen baitira umeentzat.

Amaitzeko, denboran zehar gauzak aldatu arren, esan beharra daukat gaur egungo jostailuak ez direla lehengoak baino txarrago ez hobeago eta oraindik badirela umeak kalera pilotarekin irteten direnak. Bideojokoak ere, ez dira kaltegarri neurri batean erabiliz, baina betiere beharrezkoa da ume guztientzat bere adinekoekin erlazionatzea eta lagunarteko giro onean ibiltzea.

Amildegian behera

Erle batek ziztatu izan balio, jaiki ote zitekeen hain azkar? Zer bururatu ote zitzaion, ba, hari bat-batean?

Behin eta berriro ikusten nuen nire lagunaren aurpegia odol artetik altxatzen, ezer gertatu izan ez balitz bezala, ondo zegoela esaten zidan, ezinezkoa zen baina nik sinistu egiten nion, begi bat ubeldua zuen eta gorputza autoan atrapaturik geratu zitzaion, mugitu ezinik zegoen, ilean zituen kristal zatitxoak dirdira egiten zuten, aurpegia zauritua zuen, baina hala ere irribarre egiten zidan.
Gaur ere ametsetan nago, Txomin ez baitzen inoiz jaiki eta ez zidan irribarrerik egin. Erle ziztada bat bezain azkar gertatu zen dena, eta ziztatutako pozoia hilgarria izan zen.

Duela bi aste gertatu zen dena, Txominek gidabaimena atera berri zuen eta ospatzeko asmoz deitu egin zidan, bueltatxo bat ematera gonbidatuz. Gazteak gara eta festa gogoa genuen, tragoren bat hartu eta neska panpoxen bat ezagutu, ezer berririk ez, betikoa.

Nire gela txukundu nuen, amak lixatu berritako arropak jantzi, kolonia pixka bat bota eta diru zorroa poltsikoan sartu nuen, baita etxeko giltzak ere. Amari berandu heltzen banintzen ez arduratzeko esan eta eskuaz agurtu ondoren ziztu bizian irten nintzen etxetik. Ordurako, Txomin espaloi aurrean zegoen zigarrotxoa erretzen zuen bitartean Bob Dylan-en abesti bat txistuka; kolore berdeko BMW distiratsu berrian zetorren, poz-pozik. Autoan sartu eta musika altuago jarri zuen, kolonia merkearen kiratsa generaman gainean. Burrunbada handia eginez autoa martxan jarri zuen eta autobiderantz abiatu ginen. Bat-batean, autobidetik gindoazela, inork abisatu gabe amildegitik bera joan ginen abiadura bizian.

Txominek autoaren kontrola galdu zuela diote, autoa errepidetik atera eta hesiak apurtuz amildegitik behera jausi zela, Txomin zoritxarrez, autoan berehala hil zen, buruan kolpe txarren bat jasan omen zuen eta. Odol jarioa galanta izan zuela diote eta ezinezkoa zela horrelako kolpe batetatik bizirik irtetea. Hau guzti hau poliziak esandakoa da, nik ospitaleko bisitengandik enteratu naiz.

Egia esan, nik ez dut gauza handirik gogoratzen. Lagunarekin hizketan nindoan, ia oihuka, musika altua zela eta. Hemendik gogoratzen dudan hurrengoa anbulantzien sirenak dira, tarte beltz ezezagun bat dago bi gertaera hauen artean, informazioa falta dut, hutsune bat daukat denbora tarte horretan.

Egunero esnatzen naiz amets berberarekin, eta orduak ematen ditut gertatukoaren inguruan pentsatzen. Zergatik Txomin? Zergatik libratu behar izan nintzen ni? Zergatik ez bera? Zortea izan nuen? Hobea izango zen biok bertan geratu bagina? Zer egingo zuen Txominek nire kasuan? Galderak ugari, baina guztiak erantzunik gabekoak. Garunean bueltaka ditut galdera guztiak.
Neure buruari galderak egiteaz aparte, ospitalean jasotzen ditudan bisitak diotena ere entzuten dut. Lehenengo astean familiako guztiak etorri ziren, baita osaba Antton ere, Andaluzian bizi dena eta urteetan ikusi ez dudana. Familiakoek nire bihotza taupadaka jarraitzen zuela konprobatu nahi izan zuten, zaila da sinistea istripu larri hartatik bizirik irtetea posible dela. Lagunak ere nahikotxo etortzen dira, nahiko hunkiturik daude gertatutakoa eta gero, ez da harritzekoa. Nik diotena entzun eta aztertzen dut, beraiek ez dakite eta ez dira konturatzen ni entzuten nagoela, horrela zerbait ateratzen dut nire galderak erantzuteko eta hutsuneak betetzeko.

Ez dut adorerik nire egoeratik irteteko, ez ditut begiak ireki nahi, beldurra diot argiari, eta kanpoan dagoen guztiari, ez dut inorekin hitz egin nahi, ez dut nahi inor nitaz gupida dadin.

Denbora aurrera doa eta medikuek diotenez nabarmena da hoberantz noala, pultsazioak normaldu egin direla eta orain arnasa arazo gabe har dezakedala, lehen ez bezala.
Laster begiak zabaldu behar ditudala esaten diote amari , kontsolatu nahian, laster hitzen bat esango dudala eta etxera joan ahal izango garela.
Ama koitadua sufritzen sumatzen dut, nire alboan beti.

Nire burura gero eta oroitzapen gehiago datoz, informazioa biltzen noa eta hutsuneak betetzen doaz. Orokorrean ez dut ezer berririk aurkitzen baina dena argi dago, Txomin eta biok amildegitik bera jauzi ginen, neuk zortea izan nuen, Txominek ez. Baina alderantziz gerta izan zitekeen.
Txominek ez luke nahiko ni ospitalean geratzea, hori argi daukat, Txomin nire laguna zen, niretzat hoberena nahiko zuen. Neuk berarentzat nahi izango nuen bezala.
Amak ere nahikotxo sufritu zuen, eta egunak joan ahala, konturatu nintzen ordua heldu zela munduari aurre egiteko, begiak zabaltzeko eta berriro apurka-apurka normaltasunera bueltatzeko.

Begiak zabaldu eta ospitaleko gortinetatik sartzen zen goizaldeko eguzkiko argia ikusi nuen, egutegia begiratu eta abenduaren 28a zela zihoen. Egun batzuk geratzen ziren urte berri bat hasteko.
Hasieran kostatu egin zitzaidan mundura bueltatzea, ama negarrez etorri zitzaidan gainera, eta biok egon ginen negar artean denbora luze, ahalik eta bisita gutxien izatea eskatu nion amari, eta hala egin zuen. Lagun eta familiakoei deitu eta nire egoeraren berri eman zien.

Orain etxera bueltatu naiz, gauzak aldatu egin dira, zaila da horrelako gauza baten ondoren normaltasunera bueltatzea, askoz ere mutil isilagoa naiz orain eta beldur handia diot errepideari, errespetua. Urte berria hasi dut, Txomin gabe, baina ahal dudan hoberen eramaten saiatzen naiz, gainera laguntza handia daukat, lagunak eta familia.
Denborarekin gauzak ahazten doaz eta nire ametsak desagertu egin dira zorionez.
Beti gogoratuko dut Txomin, eta arrasti hartan ziztatu zion erle maltzurra, errepidea, bere bizia eraman zuena.
Errepideak hil zuen, eta ni txiripaz salbatu nintzen.

Telebistaren botere sekretuak

Hasteko esan beharra daukat ez nagoela telebistaren aurka, bertan ematen dituzten zenbait programen aurka baizik. Telebista jende askok egunero ikusten duen aparatua da, eta esan beharra dago badituela bere alde interesgarriak ere. Ala ere, kasu gehienetan denbora galtzea izaten da kutxa honen aurrean lelotua geratzea.
Gero eta programa gehiago dira famatuen axolagabekerietaz hitz egiten dutenak, eta askotan ez dute hitz egiten ere, denak batera oihuka hasten baitira. Denok dakigu programa hauek jendeak ikusten dituelako jarraitzen dutela, baina ala ere kostatu egiten da hau sinistea. Kostatu egiten da sinistea nola pasa daitezkeen egunero orduak telebistaren aurrean inolako informaziorik ematen ez duen telesaio bat ikusten, dirudienez jendea ez da konturatzen, edo baliteke konturatu nahi ez izatea. Ikusleek telebistara begiratuz orduak ematen dituzte, denboraren nozioa galdu eta zereginak ahaztu egiten dituzte, askorentzat deskantsu moduko bat izaten da, neurria hartuko bagenu ez legoke guztiz txarto egongo, baina ez da horrela izaten.
Beste alde batetik, onartu behar da telebistak badituela bere saio interesgarriak; albisteak, dokumentalak, kirol ezberdinak... Hauek ekarpen bat ematen digute, informazioa dakarte, eta gainera ez dute adiziorik sortzen. Zeren eta antza denez txutxu-mutxuen programa bat ikusten duzunean egunero ikustera behartuta bazeunde bezala geratzen zara. Zoritxarrez, hauek dira arrakasta, eta hortaz ikusle gehien dituzten programak, pena da, honen ondorioz intereseko programak beste telesaioengatik ordezkatu egiten dituztelako.
Orokorrean, ez dago arazo honentzako konponbiderik. Gu gara aldatu beharrekoak eta ez telesaioak, telebista gure gustuen arabera aldatuz doa.
Beraz, guzti honetaz espero dezakegun gauza bakarra hau da, ea ikusleok konturatzen diren beren denbora galtzeaz eta telesail hauek murrizten diren.

Autoen erabilpenaren kontrola

Hasteko esan beharra dago, gaur egun autoa hirietan ezinbestekoa bilakatu dela. Honi esker denbora gutxian nahi dugun tokian ager gaitezke, edozein autobus geltokitan itxaron behar izan gabe eta gure helmugatik gertuen dagoen aparkalekuan utz dezakegu autoa.
Gainera, gure ibilgailuan lasai joan gaitezke beste ezezagunekin konpartitu gabe eta bakoitzak bere gustuko musika jar dezake. Jendeak autoa lanera, joateko, erosketaren bat egiteko, bidaiatzeko edo lagunekin elkartzeko erabiltzen du, baina badira ere alferrean bueltaka ibiltzen direnak beren auto distiratsuak jendaurrean paseatzen.
Hirietako trafiko gehiena autoek osatzen dute, hain praktikoak direnez gero eta gehiago erosten baitira.
Horrela ikusita abantailaz beterik daudela ematen du, baina baditu bere alde txarrak ere. Alde batetik auto gehiegi daude eta gehiago erosten dira, ondorioz gure hiriko errepide eta kaleak auto-ilaraz beterik egoten dira, zebrabide gainean gelditu eta oinezkoei aurre egitea galarazten diete. Gainera, dena konpondu nahian bozinaka hasten dira gidariak. Hau guztia dela eta, kaleak zarataz betetzen dira.
Bestetik, gure hiriko espaloiak berez, ez dira oso zabalak eta askotan autoak gaizki aparkatuta egoten dira. Oinezkook gero eta arazo gehiago ditugu, orain oso zaila da kaleetatik lasai ibiltzea, bai toki falta eta bai trafikoak sortzen duen zarataren ondorioz.
Hau gutxi balitz, gure hiriko kutsadurak gora egiten du, gero eta auto eta garraio gehiago baitaude. Argi dago, egoera hau ezin daitekeela jasan.
Orokorrean, denok bat egiten dugu egoera aldatu behar izanean, askok, arazoa aparkalekuen faltan dagoela diote, eta gehiago eraikitzen badira gatazka guzti hauek konpondu egingo liratekeela uste dute. Baina ziur nago hori ez dela arazo bakarra, autoak gutxiago erabili behar ditugu, eta adibidez, lanera bagoaz beste lankide batzuk eramaten saiatu edo edonora bagoaz ere autoa konpartitu, alperrik ez erabili, eta aukera izanik, garraio publikoaz bidaiatu. Horrela trafikoa murriztuko genuke, eta apurka-apurka arazoak gutxitzen joango dira, guztiz desagertzea, denok dakigun moduan ezinezkoa baita.

Goi mendizaletasunaren kontra

Irakurritako testuan, idazleak subjektiboki azaltzen digu goi mendizaletasunaren kontrako bere ikuspuntu eta iritzia. Testuaren intentzioa iritzia ematea, kritikatzea eta irakurlea persuaditzea edo konbentzitzea da, irakurleengan eragitea, beraz kazetaritza artikulu bat dela esan dezakegu, “Euskaldunon Egunkarian” publikatu baitzen.
Testuaren autoreak bere iritzia emateko argudioaz baliatzen da.
Erabilitako erregistroa, maila jasokoa da, baina hala ere ez du zailtasun handirik, egunkari batean publikatu denez, edonork ulertzeko modukoa izan behar duelako.
Testuaren funtziorik garrantzitsuena deitzailea edo eragilea dela argi dago, idazlearen helburu nagusia irakurleengan, mendizaleengan konkretuki eragitea baita. Honetaz gain funtzio aipatzailea ere agertzen da “Pello Lizarralde idazleak esan zuen bezala...” eta baita funtzio hunkitzailea, non idazleak bere barne egoerari eta sentimenduen agerpenak egiten dituen, “orain pozik gauden arren.., gaizto jarrita esango dut..”.
Testua kokatzean idazlea Xabier Mendiguren Elizegi dela ikus dezakegu, Beasaingo euskal idazlea, gehien bat haur eta gazteei zuzendutako nobelak idazten dituena.
Testua “Euskaldunon Egunkarian” agertu zenez, duela urte batzuetakoa dela pentsa dezakegu. Urteak igaro baitira “Egunkaria” itxi zutenetik.
Gaia izenburuan bertan aurkitzen dugu, goi mendizaletasunaren kontra, denbora guztian mantentzen du bere iritzia eta irakurleak konbentzitzeko argudio mota ezberdinak erabiltzen ditu. Egitura zirkularreko moldea erabiltzen duela esan dezakegu, hasieran ideia nagusia azaltzen duelako “mendizaletasunaren kontra hitz egin behar dut, goi mendizaletasunaren kontra zehazkiago esanda”, eta bukaera ere antzerakoa da “ozenki errepikatzen dut, goi mendizaletasunaren kontra nagoela”. Testuaren lehenengo ideia nagusitik bere errepikapenera, autoreak bera oinarritzen den argudioak azaltzen dizkigu, irakurleak konbentzitu nahian.
Hizkuntza aldetik testuan mendiekin zerikusi duten eremu-semantikako hitzak agertzen dira “tontor, alpinismo, Aconcagua..”.Eta testuaren erritmoa nahiko motela da, zenbait galdera erretoriko era harridura esaldiekin josia.
Testuak koherentzia zehatz bat dauka, modu logiko eta argi batean ordenatuta dago idazkia. Kohesio aldetik, erabilitako lokailuak ez dira oso aberatsak, idazkeran baino, ahozko hizkuntzan oinarrituta daude, “exageratzen ari naizela esango dit baten batek.., Probokatzen ari naiz, badakit..”.
Igorlea hartzailearekiko gertu sentitu nahi da, benetan pentsatzen duena dela argi dagoela adierazten du, bere sentimendua gaiari buruz agerian utziz.
Testua duela urte batzuetakoa den arren, ez du gaurkotasunik galdu, ez dut uste egoera aldatu denik.
Xabier Mendigurenek gaia aukeratzean, bazekien bere aurkako iritziak ugariak izango zirela baina ala ere, bere argudioak trinkoak dira eta bere iritzi-testuaren egitura egokia da irakurleengan eragina izan eta hauek konbentzitzeko.

Suminaren estrategiari buruzko kritika

Hasteko, liburu hau ere, orokorrean irakurri ditudan Fernando Morilloren liburu guztiak bezala gustatu egin zait. Aurreko liburuekin alderatuta, gaia pixka bat aldatu dela iruditu zait niri, lehen nerabeen arteko kezkei buruz idatzi zituen hainbat liburu, beste hau aldiz, gai zabalagotan sartzen da: ikerketak, misterioa, buruhausteak..
Zirrara eta misterioz betetako liburua da hasieratik amaieraraino, denbora guztian ari da zerbait gertatzen, beraz arin irakurtzen da, zaila delako zerbait gehiago jakin gabe irakurtzeari uztea. Horretaz gain, liburuan gertatzen den guztia ez duzu guztiz ondo ulertzen bukaera arte, horregaitik bukatzera bultzatzen zaitu.
Gainera istorioa Euskal Herrian ezagutzen ditugun tokietan kokatzen denez liburua sinesgarriago eta ezagunagoa egiten zaigu.
Lexiko aldetik nahiko sinplea eta ulerterraza dela esango nuke baina aldi berean ere, oso aberatsa.
Orokorrean, edozeini gustatzeko moduko liburua dela iruditzen zait niri, eta batez ere misterioa gogoko dutenentzat gomendagarria izango litzateke.